Bir kişinin ölümünden sonra ona ait hak ve mülklerin akıbetinin ne olacağı Medeni Kanun’da açıklanmıştır. Miras bırakan mirasçılara mal, mülk bırakabileceği gibi borç da bırakabilir. Mirasçılar gerçek kişiler olabileceği gibi tüzel kişiler de olabilir. Ancak, tüzel kişi olarak yalnızca devlet mirasçı olabilir.
Miras Hukuku Anayasa’nın teminatı altındadır. Anayasa, “herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir” derken ölen kişilere ait haklara devletin el kolmasını yasaklayıp ölenin ailesine veya onun seçtiği kişilere mirasının kalmasını güvence altına almıştır.
Altsoy
Mirasbırakanın birinci derece mirasçıları, onun altsoyudur.
Çocuklar eşit olarak mirasçıdırlar.
Mirasbırakandan önce ölmüş olan çocukların yerini, her derecede halefiyet yoluyla kendi altsoyları alır.
Ana ve baba
Altsoyu bulunmayan mirasbırakanın mirasçıları, ana ve babasıdır. Bunlar eşit olarak mirasçıdırlar.
Mirasbırakandan önce ölmüş olan ana ve babanın yerlerini, her derecede halefiyet yoluyla kendi altsoyları alır.
Bir tarafta hiç mirasçı bulunmadığı takdirde, bütün miras diğer taraftaki mirasçılara kalır.
Büyük ana ve büyük baba
Altsoyu, ana ve
babası ve onların altsoyu bulunmayan mirasbırakanın mirasçıları, büyük
ana ve büyük babalarıdır. Bunlar, eşit olarak mirasçıdırlar.
Mirasbırakandan önce ölmüş olan büyük ana ve büyük babaların yerlerini, her derecede halefiyet yoluyla kendi altsoyları alır.
Ana veya baba tarafından olan büyük ana ve büyük babalardan biri altsoyu
bulunmaksızın mirasbırakandan önce ölmüşse, ona düşen pay aynı
taraftaki mirasçılara kalır.
Ana veya baba tarafından olan büyük ana ve büyük babaların ikisi de
altsoyları bulunmaksızın mirasbırakandan önce ölmüşlerse, bütün miras
diğer taraftaki mirasçılara kalır.
Sağ kalan eş varsa, büyük ana ve büyük babalardan birinin
mirasbırakandan önce ölmüş olması hâlinde, payı kendi çocuğuna; çocuğu
yoksa o taraftaki büyük ana ve büyük babaya; bir taraftaki büyük ana ve
büyük babanın her ikisinin de ölmüş olmaları hâlinde onların payları
diğer tarafa geçer.
Evlilik dışı hısımlar
Evlilik dışında doğmuş ve soybağı, tanıma veya hâkim hükmüyle kurulmuş olanlar, baba yönünden evlilik içi hısımlar gibi mirasçı olurlar.
Sağ kalan eş
Sağ kalan eş, birlikte bulunduğu zümreye göre mirasbırakana aşağıdaki oranlarda mirasçı olur:
1. Mirasbırakanın altsoyu ile birlikte mirasçı olursa, mirasın dörtte biri,
2. Mirasbırakanın ana ve baba zümresi ile birlikte mirasçı olursa, mirasın yarısı,
3. Mirasbırakanın büyük ana ve büyük babaları ve
onların çocukları ile birlikte mirasçı olursa, mirasın dörtte üçü,
bunlar da yoksa mirasın tamamı eşe kalır.
Evlâtlık
Evlâtlık ve altsoyu, evlât edinene kan hısımı gibi mirasçı olurlar. Evlâtlığın kendi ailesindeki mirasçılığı da devam eder.
Evlât edinen ve hısımları, evlâtlığa mirasçı olmazlar.
Devlet
Mirasçı bırakmaksızın ölen kimsenin mirası Devlete geçer.
Mukaveleden doğan mirasçılık hali
Medeni kanunumuzun kabul ettiği bir başka mirasçılık şekilde sözleşmeden doğmaktadır. Bunlar vasiyetname ve miras mukaveleleridir. Mirasçılığın sözleşme ile doğması halinde miras hükümleri, yapılan bu tür sözleşmelerin neticelerine göre belirlenecektir.
Miras Ret
Gerek kanuni mirasçılar ve gerekse mukavele ile mirasçı tayin edilenler, kendilerine düşen Mirası ret edebilirler. Mirasın reddi kanuni mirasçılar tarafından, ölümün öğrenildiği tarihten itibaren, mukavele ile mirasçı atananlarda ise, mirasçılığın kendilerine resmen tebliğ edildiği tarihten içerisinde 3 ay içerisinde sulh hukuk mahkemesine yapılması gerekmektedir. Mirasın reddi halinde alınacak veraset belgesinde bu husus belirtilmek sureti ile mirasçılık ve miras payları belirlenecektir.
Miras payından Feragat
Miras bırakan, mirasçılardan birisi ile, bir karşılık söz konusu olmadan veya karşılık sağlayarak mirastan feragat sözleşmesi yapabilmektedir. Bu halde feragatte bulunan mirasçılık sıfatını kaybedecektir. Mirastan feragat sözleşmesi ölüme bağlı bir tasarruf olup miras bırakanın sağlığında , resmi vasiyet şeklinde yapılması gerekir.
VERASET
Veraset belgesi, ölen bir kimsenin mirascılarını ve onların gösteren mahkemelerce verilen bir belgedir.
Veraset ilamı müracatını bir ay içinde yapılması gerekir.
Veraset ilamı çıkarmak için gerekli belgeleri şöyle sıralayabiliriz;
1. Sulh Hukuk Mahkemesine yazılacak talep dilekçesi
2. Aile nüfus kaydı. ( nüfusa kayıtlı nüfus müdürlüğünden alınır.
Bu evraklar alınarak ilgili mahkemeye sunulur. Bu işlem bir avukat kanalı ile veya varislerden bir tanesinin mahkemeye müraacat etmesi ile olur. Mahkeme gün verir ve günü geldiğinde de bir şahit ile duruşma yapılır. Bir sorun çıkmaz ise karar verilir ve veraset ilamı yazılarak alınır.
Bundan sonraki işlem sırası ölen kişiden kalan gayrimenkuller ile ilgili (verilmiş de olsa) bağlı bulunduğu belediyeye emlak beyanını vermektir. Bunun içinde;
a- Emlak beyanı
b- Veraset ilamı
c- Varislerin adı, soyadı ve imzası listesi ile müracaat edilir.
İlgili emlak veya beyanlarında ikişer adet arkalı önlü fotokopi çektirilmesi gerekir. Birer suretini belediyeden aslı gibidir diye onaylatılması gerekir. Bu işlemlerin neticesinde ilgili memur tahakkuk fişi verir. Ve ödenecek vergi varsa ödenir.
Bu işlemlerden sonra sıra VERASET BEYANI’ nı vermeye gelmiştir. Veraset beyanı vefat ettiği tarihten itibaren üç ay içinde ilgili veraset vergi dairesine verilmelidir. Verilmez ise cezalı duruma düşülür. Veraset beyanını verirken gerekli belgeler,
a) Tapu veya tapular
b) Vefat edenin banka veya bankalarda parası var ise
bunların dökümü, hisse senedi, tahlil, telefon, araba gibi vs. menkul
malları varsa bunların dökümü ve birer fotokopileri ( vergi dairesinin
isteğine göre borçlar var ise bunların belgeleri ile birlikte
yazılmaları gerekir)
c) Veraset İlamı
d) Tastikli Emlak Beyanları
e) Muhtardan Ölüm İlmühaberi
doldurmuş olduğumuz veraset beyannamesine eklenerek veraset vergi dairesine verilir. Burada doldurmuş olduğumuz veraset beyannamesinde ikişer fotokopi çektirip birini veraset vergi dairesine diğerini de bir suret almalıyız.
Bu işlemler bittikten sonra verilmiş olunan veraset beyanı komisyona girer. Komisyon beyanı değerlemeye alır, beyan edildiği değerlerden farklı değerler çıkarsa değerlerinin üzerine eklenir, bundan sonra varisler adına vergi çıkmış ise her kişi adına ayrı ayrı tahakkuk fişi çıkarılır. Bu fişlere göre vergileri varis veya varisler 5 yılda 10 eşit taksitte öderler. Bunların ödeme zamanı mali yıl içinde mart ve kasım aylarıdır. Beyan ettiğimiz gayrimenkülerden birinin satılması gerektiği zaman satılacak olan gayrimenkülün vergisinin tamamının ödenmiş olması gerekmektedir. Ancak bu şartla satış yazısı alınır.
Bu durumda İŞTİRAK HALİNDE MÜLKİYET e sahip olurlar.( yani toplu halde)
Bundan sonra varisler isterlerse ilgili tapu sicil müdürlüğüne veya tapu
sicil müdürlüklerine müracaat ederek intikal işlemini yaptırarak kalan
mirası MÜŞTEREK MÜLKİYET e dönüştürürler, yani hisselendirirler. Bu
işlemi yaparken tüm varislerin tapuda hazır bulunmaları veya bir kişiyi
vekil tayin etmeleri gerekir. Bunun içinde noterden vekalet verilmesi
gerekir.
Öleni bıraktığı mallarından borçları daha fazla ise varisleri isterse REDDİ MİRAS yapabilirler. Yani kalan malları ve borçları kabul etmezler. Bu mallar devlete kalır. Devlette bu malları satar veya satmaz bu borçları öder. Böyle durumlarda alacakları bundun böyle devlet ile muhatap olurlar.
MURİSİN VEFATINDAN SONRA (Bir Örnek)
1-Eğer eşle birlikte çocuklar kalmış ise :
1/4 pay eşe diğer paylar ise çocuklar arasında eşit olarak pay edilir.
2-Muris çocuksuz olarak öldüğünde geride sadece eş ve anne-baba sağ kalmış ise:
Miras payının yarısı (1/2) si eşe verilir. Geride kalan pay ise sağ olan anne-baba arasında eşit pay edilir, eğer anne-babadan birisi de ölü ise bu durumda murisin kardeşleri ölü olan anne yada babanın yerine geçer ve payını eşit oranda paylaşırlar.
3-Eğer Muris bekâr olarak öldüğünde geride sadece anne-baba ve kardeşler sağ kalmış ise:
Mirasçılar sadece anne ve babadır. Her ikisi de hayatta ise kardeşler mirasçı olamaz. Ancak anne-babadan birisi de ölü ise bu durumda kardeşler ölü olan anne yada babanın yerine geçer ve pay sahibi olur.
4-Muris evli olarak öldüğünde geride sadece eş ve kardeşler sağ kalmış ise:
Yine mirasın yarısı (1/2’si) sağ eşe kalır. Diğer 1/2 hisse ise kardeşler arasında eşit oranda pay edilir.
5-Muris evli olarak öldüğünde geride sadece eş ile büyükanne-büyükbaba kalmış ise:
Sağ eş tüm payın 3/4′ ünü alır.1/4 ü ise büyükanne ve büyükbabaya gider.
6-Muris evli olarak öldüğünde geride sadece eş sağ kalmış ve usul-füruudan kimse kalmamış ise:
Sağ eş mirasın tümünü alır.
7-Eğer muris öldüğünde Evlatlık hayatta ise yada evlatlığın çocukları var ise:
Bu evlatlık ve onun çocukları murisin, nesebi sahih fürû gibi mirasçı olurlar.